ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՍՊԱՌՈՒՄ

Հսկայական ծավալով էներգիա է օգտագոծվում ավտոմեքենայի շարժիչն աշխատեցնելու, տները ջեռուցելու, ապրանքների արտադրության, էլեկտրականություն արտադրելու եւ տարբեր այլ աշխատանքներ կատարելու համար: Այս էներգիան ապահովելու համար և որպեսզի շարունակվի մարդկային հասարակության կենսագործունեությունը՝ երկրի ընդերքից արդյունահանվում է և այրվում մեծ քանակությամբ ածուխ, բնական գազ եւ նավթ: Մենք նաեւ էներգիա ենք ստանում հիդրոկայաններից, միջուկային ռեակտորներից, քամու էլեկտրական գեներատորներից եւ երկրաջերմային բույսերից, եւ, իհարկե, մենք բոլորս մեծապես շահումենք այն էներգետիկայից, որ ձեռք է բերվում անմիջապես արեւից:

Սկսած մեքենաների դարասկզբից՝ արդյունաբերական հասարակությունները աճողաբար կախվածություն են ձեռք բերել հանածո վառելիքից: Այժմ մեր էներգիայի ավելի քիչ, քան մեկ տոկոսն ենք ստանում վառելափայտից եւ ավելի քիչ ենք հենվում մարդկանց եւ կենդանիների ֆիզիկական ուժի վրա:

Մենք պե՞տք է մտահոգվենք, որ մեր էներգիայի այդքան շատ մասը ստանում ենք հանածո վառելիքից: Կան երկու գործոններ, որոնք պետքէ մտահոգություն առաջացնեն.

Նախ և առաջ, հանածո վառելիքի ռեսուրսը սահմանափակ է: Հանածո վառելիքը կազմավորվել է արեւային էներգիայի միջոցով հարյուր միլիոնավոր տարիների ընթացքում, եւ երբ այն վերջանա, այլևս չի վերականգնվի: Իսկ որքա՞ն կգոյատևի այդ ռեսուրսը: Գլոբալ մասշտաբով մենք դեռ կունենանք ածխի մի քանի դարի պաշար, սակայն բնական գազի եւ նավթի մատակարարումն ավելի կարճատև կլինի՝ ընդամենը մի քանի տասնամյակ: Հիշենք՝ հանածո վառելիքի ամբողջ պաշարը, որ առկա է մեր օգտագործման համար,  պահվել է երկրի մակերեւույթի տակ ավելի քան հարյուր միլիոնավոր տարիներ, իսկ այժմ ամբողջությամբ շահագործվում է ընդամենը մի քանի դարում:

Երկրորդ հերթին, չնախատեսված էկոլոգիական հետեւանքների պատճառը մեր` լայնածավալ մասշտաբով հանածո վառելիքի օգտագործումն է ամեն ինչի համար՝ սկսած մեր տները ջեռուցելուց վերջացրած մեր մեքենաները աշխատեցնելուց:

Սա առաջացնում է խնդիրներ, որոնց մենք պարզապես սկսում ենք դիմակայել: Օդի աղտոտվածությունը պատճառում է առողջական խնդիրներ եւնույնիսկ մահ, եւ այժմ էլ ընդունվում է, որ ածխածնի երկօքսիդի արտանետումները սպառնում են առաջացնել կլիմայական փոփոխություններ ողջ աշխարհում:

Կարո՞ղ ենք արդյոք լուծումներ գտնել ռեսուրսների սպառման եւ շրջակա միջավայրի աղտոտման այդ խնդիրներին: Այս խնդիրը բարդ է եւ, առաջին հերթին, մենք՝ մարդիկ, ռացիոնալ որոշումների կայացման գործընթացի կարիք ունենք:

Էներգիայի սպառումը կարող է կապված լինել բնակչության ընդհանուր բարեկեցության հետ: Հարմարավետ տրանսպորտի առավելությունները, առատ սնունդը եւ ջուրը, հարմարավետ ջեռուցվող եւ զովացվող բնակարանները եւ աշխատանքի վայրերը, ապրանքների լայն արտադրությունը եւ բարեկեցիկ կյանքի բազմաթիվ ասպեկտները ներառում են էներգիայի լայնածավալ սպառում:

Մեծ ծավալի էներգիայի սպառման խնդիրը առաջանում է երկու ոլորտներում: Առաջինը  գործ ունի ռեսուրսների սպառման հետ:

Մեր էներգիայի մատակարարման մեծ մասը բխում է հանածո վառելիքից: Ածխի, նավթի եւ բնական գազի ռեսուրսները աշխարհում սպառվում են տագնապալի չափերով: Մենք սպառել ենք ավելի շատ բնական գազ, քան հայտնաբերելենք գրեթե ամեն տարի վերջին քսան տարիների ընթացքում, եւ մենք, ամենայն հավանականությամբ, դժվարություններ կունենանք մեկ կամ երկու տասնամյակի ընթացքում:

Խնդրի երկրորդ ասպեկտը վերաբերում է ցանկացած հանածո վառելիքի այրման կողմնակի արգասիքների մթնոլորտային արտանետումներին: Այն չափը, որ մենք այրում ենք հանածո վառելիքը, ամբողջ աշխարհում հասել է մի այնպիսի կետի, որի դեպքում անհրաժեշտ է մտածել սահմանափակման մասին:

  ԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄ

Համաձայն մի լավ սահմանված ֆիզիկայի օրենքի, մեկուսացված տարածքում ընդհանուր էներգիան ոչ կարող է մտնել, ոչ էլ փախչել այդտարածքից, այսինքն՝ այն պահպանվում է, չնայած կարող է վերափոխվել էներգիայի մի ձեւից մեկ այլ ձևի (օրինակ՝ կինետիկ էներգիան կարող է վերածվել ջերմային էներգիայի, կամ, ըստ Ա. Էյնշտեյնի տեսության, էներգիան կարող է ձեւափոխվել զանգվածի, իսկ զանգվածը ձեւափոխվել էներգիայի): Էներգիան չի կարող ստեղծվել կամ ոչնչացվել: Սա էներգիայի պահպանության սկզբունքն է, ըստ որի, ընդհանուր էներգիան մնում է նույնը: Էներգիայի խնայողությունը տարբերվում է Էներգիայի պահպանության սկզբունքից եւ վերաբերում է այն գաղափարին, որ ավելի քիչ էներգիա օգտագործվի տվյալ գործողությունը կատարելու համար: Էներգիայի խնայողության օրինակ կլինի տան պատերի մեջ ավելի լավ ջերմամեկուսացում տեղադրելը, որպեսզի ցուրտ  ձմեռային օրերին տան ներսում պահպանվի հարմարավետ մակարդակով ջերմություն՝ օգտագործելով ավելի քիչ վառելիք վառարանում: